Erzurum şehir merkezinin 16 km. kadar batısında ve Erzurum ovasında bulunan ılıca ilçe merkezi 1990 yılında çıkarılan bir kanunla ilçe yapılmıştır. Merkez ilçe ile aynı iklim özellikleri gösteren ilçe deniz seviyesinden 1912 metre yüksekliktedir. Kuzeyinde İspir batısında Aşkale ve güneyinde Çat ilçeleri bulunmaktadır.

Erzurum il merkezine yakın olduğu için ticari faaliyetler fazla gelişmemiştir. Karasu, Pulur ve Serçeme çaylarının suladığı verimli toprakları bulunmaktadır. Serçeme çayı üzerinde bulunan Kuzgun Barajı vasıtasıyla arazinin büyük bir bölümü sulanabilir duruma gelmiştir. İlçenin özellikle dağlık köylerinde hayvancılık önemli bir geçim kaynağıdır. Erzurum ilinde bulunan birçok önemli sanayi kuruluşu Ilıca ilçesi topraklarında bulunmaktadır. Şeker Fabrikası, Süt Fabrikası, Doyasan Yağ Fabrikası, İpragaz dolum tesisleri, Metin iş Tarım Aletleri Sanayi, Yüksel Mobilya ve Dedeoğlu Kalorifer Kazan Fabrikası ilçede bulunan en önemli işletmelerdir. Ayrıca un Fabrikaları biriket imalat atölyeleri ve birçok köyde tavuk çiftlikleri bulunmaktadır.

Erzurum Ovasındaki ilk yerleşim izlerini Ilıca çevresinde göstermekteyiz. Karaz ve Pulur'da yapılan kazılar sonucundaki buluntular, İlçenin tarihi 4. 000 yıl öncelere götürmektedir. 1081 yılından itibaren Türk-İslam hakimiyetine giren ılıca, 1916 yılında Ruslar tarafından işgal edilmiş, iki yılı aşkın bir süre Rus ve Ermeni zulmü altında kaldıktan sonra 11 Mart 1918 de kurtarılmıştır.

İlçede bazı köylerde bulunan kaplıcalar, şifalı sular, mesire yerleri ve zaman zaman yapılan cirit oyunları iç turizmi canlandırmaktadır.

2000 Genel Nüfus Sayımı'na göre ilçenin toplam nüfusu 31.524 kişidir.

İl merkezinin 58 km. kuzeyinde bulunan ilçe merkezi, deniz seviyesinde 1450 metre yükseklikte kurulmuştur. Doğusunda Narman ve Oltu, batısında İspir, kuzeyinde Uzundere, güneyinde Pasinler ve Erzurum merkez ilçe bulunmaktadır.

İlçe halkanın en önemli geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. İlçe merkezinin de içinde bulunduğu Tortum Çayı Vadisi hariç, arazi dağlıktır. Bu vadi boyunca sebze ve meyve bahçeleri bulunmaktadır. Kullanılabilir arazinin az ve verimsiz olması, halkı göçe ye gurbetçiliğe zorlamıştır.

Önemli bir geçit noktasında bulunan Tortum'da karakol vazifesi gören çok sayıda kale ve gözetleme kuleleri bulunmaktadır. Tortum kalesi Nihağ kalesi, Kireçli Köprü ve Parsor kalıntıları ilçedeki en önemli tarihi kalıntılardır.

2000 Genel Nüfus Sayım sonuçlarına göre ilçenin toplam nüfusu 45.155 kişidir.

Erzurum ilinin güneydoğusunda bulunan Karaçoban il merkezine 192 km. uzaklıktadır. İlçe toprakları Hınıs Ovası'nın uzantısı olan batı tarafı ile ilçe merkezinin bulunduğu alan hariç dağlarla kaplıdır. Doğusunda Muş ili kuzeyinde Karayazı ilçesi doğu ve güneyinde Hınıs ilçesi bulunur. İlçede yaz ayları sıcak ve kurak, kış ayları ise uzun soğuk ve kar yağışlı geçer.

Halkın ana geçim kaynağı hayvancılıktır. Tarım çok az yapılmaktadır. 2000 Genel Nüfus sayım sonucuna göre ilçenin toplam nüfusu 32. 901 kişidir.

Karayazı

İlçe merkezi Erzurum ilinin 153 km. güneydoğusunda ve deniz seviyesinden 2450 metre yükseklikte kurulmuştur. Ülkemizin en yüksek yerleşim merkezidir. İlçe toprakları Aras nehrinin geçtiği bölgeden başlayarak gittikçe yükselen dağlık bir bölgedir. İlçe merkezi ise bu dağların arasında plato-ova karışımı bir görünüm arzeder.

Doğusunda Ağrı ili batısında Tekman ve Pasinler ilçeleri güneyinde Karaçoban ve Hınıs ilçeleri kuzeyinde ise Horasan Köprüköy ve Pasinler ilçeleri bulunmaktadır.

Karasal iklimin çok şiddetli olarak kendini hissettirdiği bir ilçemizdir. Kış mevsimi çok uzun geçer toprakları 7-8 ay karla kaplıdır. "Kürdo" adı verilen kar fırtınası ile meşhurdur.

Halkın tek geçim kaynağı hayvancılıktır. 240. 000 civarında küçükbaş, 50. 000 civarında büyükbaş hayvan varlığı vardır.

1071 yılındaki Malazgirt savaşından hemen sonra kurulmuştur. İlçedeki en önemli tarihi yapılar Aşağı Söylemez köyündeki Söylemez Ana ve Söylemez Baba kümbetleridir.

2000 Genel Nüfus Sayımına sonucuna göre ilçenin toplam nüfusu 35. 885 kişidir.

Çat İlçe merkezi Erzurum İl merkezinin 50 km. güneyinde 1960 rakımlı, volkanik ve etrafı kayalık tepelerle çevrili bir yükselti üzerinde kurulmuştur. Arazi yapısı dağlık ve görüntü arzeder. Yüksek platoları(Yayla) fazla düzlük alanlar olmamasına rağmen geniş otlaklar olarak dikkati çeker. İlçe 1118 kilometrekarelik bir alanda kurulmuştur. Erzurum Güney illeriyle olan ulaşımını, Çat ilçesinden geçen karayolu ile sağlamaktadır.

İlçedeki en önemli tarihi yapılar: Yavi Köyü Camii Yarmak köyü Camii Bardakçı köyü Camii ve Çeşmesi'dir.

Kuzeyinde Ilıca, Aşkale ve Erzurum Merkez ilçe doğusunda Tekman Güney ve güneybatısında Bingöl ili batısında Erzincan ili bulunmaktadır.

Çat İlçesinde de Erzurum il merkezinde olduğu gibi karasal bir iklim hüküm sürer kış ayları uzun ve kar yağışlı geçer yağmurlar daha çok ilkbahar ve sonbahar aylarında yağar.

İlçede etkili tarım arazisi çok az olup, en önemli geçim kaynağı hayvancılıktır. 105.000 küçükbaş 26.000 büyükbaş ve 21. 400 kanatlı hayvan sayısı ile Erzurum'un en fazla hayvan varlığına sahip ilçelerinden biridir. Sanayi işletmesi yönünden geri olan ilçede üç adet tuzla bulunmaktadır.

2000 Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre İlçenin toplam nüfusu 27. 104 kişidir.

Erzurum ilinin ve Pasinler Ovasının doğusunda yer alır. Deniz seviyesinden yüksekliği 1530 metredir. Erzurum-Ağrı-Kars-Iğdır karayolu ve Erzurum Kars demiryolu Horasan ilçesinden geçmektedir. Mevcut 75 köyüne yol ve telefon bağlantısı bulunmaktadır. 1954 yılında ilçe olmuştur.

Aras nehrinin fazla geniş olmayan ve ova görünümündeki havzası hariç ilçe toprakları genelde engebeli ve dağlıktır. Tarım daha çok Aras Nehri'nin sulama imkanlarından da faydalanılarak bu havzada yapılmaktadır. Hayvancılığın ağırlıklı olarak yapıldığı yerler ise genelde dağlık yerlerdir.

Batısında Köprüköy ve Hasankale ilçeleri kuzeyinde Narman ilçesi güneyinde Karayazı ilçesi doğusunda Ağrı ve Kars illeri bulunur. Yazılıtaş köyünde bulunan kitabelerden Urartulara kadar inen bir tarihi geçmişe sahip olduğunu anlıyoruz Malazgirt savaşlarından hemen sonra Türk'lerin eline geçmiştir. 1954 yılında Pasinler'e bağlı bir bucak olmaktan çıkarılarak ilçe yapıldı.

2000 Genel nüfus sayımı sonuçlarına göre ilçenin toplam nüfusu 50.072 kişidir.

Erzurum'un kuzey batısında bulunan ilçe merkezi, mecit dağlarının kuzey eteklerinde ve Çoruh nehri vadisinde kurulmuştur. Karadeniz toprakaları içinde olup, Deniz seviyesinden yüksekliği 1. 175 metre yüzölçümü ise 2. 100 kilometre karedir. İlçenin doğusunda Tortum İlçesi ve Artvin ili, batısında Pazaryolu ilçesi, güneyinde Ilıca ve Erzurum Merkez, kuzeyinde ise Rize ve Artvin illeri bulunmaktadır. İl merkezine uzaklığı 146 Km. dir

Hiçbir sanayi kuruluşunun olmadığı ilçede, halkın ana geçim kaynağı tarım, meyvecilik, sebzecilik, hayvancılık, halıcılık ve gurbetçiliktir.

1992 yılında Çoruh nehri üzerinde ilk yapılan "Rafting Gösterileri" ve yöredeki tabii güzellikler, için ilçe turizmi için gelecek vadetmektedir.

Çok eski bir yerleşim merkezi olan İspir, 1081 yılından itibaren Türk egemenliğine geçmiştir. 1916 yılında Rus işgaline uğrayan ilçe 1918 yılında kurtarılmıştır. İspir kalesinin kurtuluşu M. Ö, 1000 yıllarına kadar uzanır. İlçenin adı, Orta Asya Türklerinin bir kolu olan Sper'lerden gelmektedir. Sperlerden sonra, Medler, Presler, Partlar, Romalılar, Bizanslılar ve Müslüman Araplar'ın eline geçen İspir, son 1000 yıldır Müslüman Türkler'in elindedir. İlçede bulunan en önemli tarihi eserler; İspir kalesi, Kale Mescidi, Çarşı Camii(Tuğrul Şah Camii), Melik Halil Gazi Mescidi, Numan Paşa köyü Türbesi, Yazıcızade Çeşmesi ve Kadıoğlu Medresesidir.

2000 Genel Nüfus Sayımına göre İlçenin toplam nüfusu 30.260 kişidir.

Narman ilçe merkezi, deniz seviyesinden 1600 metre yükseklikte kurulmuştur. Yüzölçümü 909 kilometrekaredir. 1909'dan 1926 yılına kadar ilçe iken, bu tarihten sonra bucak oldu. l Haziran 1954 yılında tekrar ilçe durumuna getirildi.

İl merkezine 96 km. kuzey doğusunda bulunan Narman ilçesinin doğusunda Kars'ın Sarıkamış ilçesi, batısında Tortum ilçesi, kuzeyinde Oltu ilçesi güneyinde Horasan ve Pasinler ilçesi bulunur.

Çok eski bir tarihi olan ve Osmanlı döneminde bir merkez olan Narman'da çok sayıda kale ve tarihi kalıntı vardır, Bunların en önemlileri; Sami Kale, Pertuvan Kalesi, Ergazi Köyü Kalesi, Başkale, Mehenk, harebeleri, Erkek Akkoyunlu mezarı ve ilçe merkezindeki Ethem Baba Türbesi'dir. Yakın tarihimizde Ermeni ve Rus zülumunun en yoğun yaşadığı Narman 18 Mart 1918 yılında kurtarılmıştır.

İlçe merkezinin kurulduğu geniş vadi tabanı hariç toprakları dağlıktır. Dağlardan bazıları: Deve Dağı (2916 m), Karadağ (2930 m), Gökdağ (2731 m.), Tellidağı (2589 m.), Gaçartidağı (2816 m.) Güllüdağ (2893 m.), Büyükdağ (2800 m.). İlçe merkezinin çevresindeki dağlardan gelen sular, vadi tabanında Büyük Çay adıyla birleşerek daha sonra Oltu Çayı'na karışır.

Doğu Anadolu Bölgesinin, o çok bilinen karasal iklimi, Narman ilçesindede etkisini gösterir. Halkın ana geçim kaynağı Tarım ve hayvancılıktır. İlçe merkezi gibi rakımı daha düşük olan yerlerde tarım ve hayvancılık beraber yürütülmektedir. Narman Yaylası gibi dağlık kesimlerde, çayır, geniş otlat alanlar fazla olduğu için hayvancılık yapılmaktadır. Dağlık kesimlerde Arpa ekildiğide görülür. Arıcılık ve az da olsa sebze ve meyvecilikte yapılmaktadır.

2000 Genel Nüfus Sayımının sonuçlarına göre ilçenin toplam nüfusu 34.372 kişidir.

İl merkezinin 130 km. kuzeydoğusunda bulunan Oltu Erzurum'un en eski ve en gelişmiş ilçesidir. İlçe merkezinin deniz seviyesinden yüksekliği 1275 metredir. Yüzölçümü ise 1380 kilometrekaredir. Toprakları Karadeniz Bölgesi sınırları içinde kalmaktadır. Doğusunda Şenkaya, kuzeyinde Olur ve Artvin iline bağlı Yusufeli ilçeleri batısında Uzundere ve Tortum, güneyinde Narman ilçesi bulunmaktadır. İlçe merkezinin de içinde bulunduğu Oltu Çayı vadisi hariç, toprakları dağlıktır. Verimli araziler de bu vadi tabanında bulunmaktadır. Halkın ana geçim kaynağı, ticaret, tarım, hayvancılık, kömür işçiliği ve Oltu Taşı işletmeciliğidir. Oltu çayı vadisinde tahıl tarımı ve hayvancılık ve arıcılık yapılmaktadır. 1500 metre yükseklikten sonra ormanlar görülür zaman zaman günlük nüfusun 40. 000'e çıktığı Oltu ilçe merkezi Narman Olur ve Şenkaya ilçelerininde ekonomik yönden merkezi durumundadır.

İlçe imalat ve tamir atölyeleri gibi küçük sanayi işletmeleri hariç büyük sanayi kuruluşu bulunmaktadır. Geniş bir alanda yapılan küçük sanayi sitesinin ilçe sanayisine olumlu katkı sağlaması beklenmektedir.

Dağlık kesimlerde sert kara iklimi görülür. İlçe mekezininde içinde bulunduğu vadi tabanındaki iklim ise doğu karadeniz iklim şartlarına yakındır. İlçe merkezinde Erzurum'un diğer kesimlerine göre kış iki ay kısadır. Yıllık sıcaklık ortalaması 10. 2 derece, yağış ortalaması ise 38. 2 cm. dir. Tarihi geçmişi çok eski olan bir ilçemizdir. Saka Türkleri Gürcü Krallığı ve Bizans egemenliklerinden sonra 1080 yılında Saltuklu kumandanı Emir Saltuk Ahmet tarafından fethedilerek Türk islam hakimiyetine girmiştir. Kanuni Sultan Süleyman'nın 1548 yılındaki İran seferi sırasında Özdemiroğlu Hasan Paşa Oltu ile birlikte tüm Çoruh boylarını Osmanlı topraklarına katmıştır. 1877 Osmanlı Rus Savaşından(93 Harbi)sonra yapılan Ayestefanos antlaşması ile, Oltu'nun bir bölümü Ruslara bırakılmıştır. 1917 yılındaki Bolşevik İhtilalinden sonra Ruslar karşısında, Yusuf Ziya Bey, Dr. Esat, Yasin Haşimoğlu, Molla Bilal Molla taştan Molla Veysel, Sefer Bey ve İsmail Bey başta olmak üzere daha bir çok kişi birleşerek Oltu islam komitesini kurdular 25 Mart 1918 yılında Ermeniler Oltu ilçesinden temizlenmiştir. 30 Ekim 1918 yılında yapılan Mondoros Antlaşması ile Oltu Türk sınırları dışında bırakıldı. Mücadeleyi bırakmıyan islam komitesi Oltu'yu düşmana teslim etmeyerek, Oltu şuura hükümetini kurdu. Oltu ve çevresi 17 Mayıs 1920 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümetine katılıncaya kadar bağımsız şuura hükümeti tarafından yönetilmiştir.

Oltu'da bulunan tarihi eserlerden bazıları şunlardır; Oltu Kalesi, Pernek Köyü Kaleleri, Derebaşı köyü Köroğlu kalesi Kale boğazı köyü kalesi. Oruçuk Köyü kalesi, İğdeli kalesi, Ardos Köyü kalesi, Ünlükaya kalesi Tamarot harebeleri, Havdos köyü kalesi Aslanpaşa camii ve medresesi ve Mısrı zinnun türbesi Oltu kalesi ne zaman ve kimler tarafından yaptırıldığı kesin olarak bilinmemesine rağmen Urartu döneminden kaldığı tahmin edilmektedir. Dış kale surları tamamen yıkılmış olup, günümüze yalnız iç kale gelebilmiştir. Kalenin içinde bulunan Türbe Celali isyanlarına karşı Oltu'yu savunurken şehit olan Çıldır Eyaleti kadısı Zinnuna aittir.

Arslanpaşa külliyesi 1664 yılında Çıldır Atabeklerinden Kars muhafızı Arslan Mehmet Paşa tarafından yapıtırılan cami etrafındaki yapı topluluğu ile bir külliye durumunda idi. Doğudaki medrese hücreleri dışında külliyenin diğer bölümleri yıkılmıştır. Kare planı cami tek kubbeli Osmanlı camilerinin doğu Anadolu'daki en güzel örneklerindendir. Tamamen kesme taştan yapılmış olup üç gözlü son cemaata yeri ile bir minaresi mevcuttur.

Mısri Zinnun Türbesi: İlçe merkezinin güneybatısında bulunmaktadır. Kitabesindeki Tarih teredütlü okunduğundan yapılış tarihi 1226 veya 14-15 yüzyıl olarak tahmin edilmektedir. Silindirik gövdeli ve konik küllahlı türbede kimin yatdığı bilinmemektedir. Kaledeki Türbeden dolayı zinnun adı verilmiş olup, gerçek Mısri Zinnun ile bir alakası yoktur.

2000 Genel Nüfus sayımı sonuçlarına göre ilçenin toplam nüfusu 47. 432 kişidir.

Karadeniz Bölgesi sınırları içinde yer almakta olup, bu bölgenin topoğrafik özelliklerini gösterir. Erzurum il merkezinin 172 km. kuzeydoğusundadır. İlçe merkezi deniz seviyesinden 1334 Oltu çayı vadisi ise 900 metre yüksekliktedir. Yüzölçümü 820 kilometrekaredir. Olur, Oltu ilçesine bağlı bir köy iken, 1922 yılında bucak 1958 yılında ilçe olmuştur. İlçenin doğsunda Şenkaya ilçesi ve Ardahan ili kuzeyinde ve doğusunda Artvin ili güneyinde Oltu ilçesi bulunur.

Halkın en önemli geçim kaynağı tarım, hayvancılık, meyvecilik, sebzecilik ve arıcılıktır. Yüksek kesimlerde ormanlar da bulunmaktadır. Rakımı yüksek olan kuzey kesiminde karasal diğer kesimlerinde ise Karadeniz iklimi görülür. İlçe sınırları içerisinde birçok tarihi kalıntı bulunmaktadır. Bunların en önemlileri Vank kalesi ve Kotarus kentidir.

2000 Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre ilçenin toplam nüfusu 10. 833 kişidir.